TÂM TÌNH VỚI CÁC TRÍ THỨC NGƯỜI VIỆT Ở NƯỚC NGOÀI

Ngày đăng: [Thursday, July 15, 2010]

Bài liên quan:
+ Trí thức là gì?
+ Trí thức và kẻ sĩ
+ Một số tổng kết về trí thức
+ Vài dòng về trang web JIPV

Mấy hôm nay đọc bài: Vì sao ít trí thức Việt kiều về nước làm việc? của tác giả Nguyễn Quốc Vọng đặng trên Tia Sáng, làm tôi có một vài suy nghĩ nên viết một số tâm tình dưới cái nhìn triết học với quý vị để làm sao chúng ta có cái nhìn rạch ròi về vấn đề còn đau nhức này.

Bản chất của cuộc đời nằm trong nhiều cặp phạm trù triết học mà buộc mỗi con người sinh ra và lớn lên ở bất cứ nơi đâu trên trái đất này cần phải hiểu để thành đạt. Song có những cặp phạm trù mà đã là con người thì cần phải quan tâm, đặc biệt con người đã trưởng thành và có chút thành đạt với đời.

Danh và Lợi: Sinh ra làm người không ai có thể thoát được cặp phạm trù danh - lợi. Dù là Thích Ca hay Chúa Jesus đã vì Đạo để chỉ ra con đường hướng thiện cho nhân loại thì họ cũng phải vướng vào một vế của cặp phạm trù này: chữ Danh, dù họ không màng đến danh lợi khi dấn thân và vong thân. Thế thì khi đã xác định được là người Việt Nam có tấm lòng với đất nước, thì phải xác định sự quay về với vì cái gì của một trong hai vế của cặp phạm trù danh và lợi? Dĩ nhiên, ở đời, không phải ai cũng có thể thực hiện hết cả hai vế cùng một lúc. Có người đi bằng thực tài lấy công danh trước, khi công danh đã chạm trần thì lúc đó lợi sẽ theo nhau về với họ. Có kẻ không bằng sức lực và trí tuệ của mình, mà chỉ bằng mánh lới của cuộc đời dạy cho để kiếm lợi trước, sau khi có lợi thì đi mua danh. Tất cả đều đi đến La Mã, chỉ khác nhau con đường đi, con đường ấy gọi là Đạo. Đạo cũng có chánh đạo và tà đạo là vậy.

Cho nên theo thiển ý của tôi, với quý vị người Việt ở nước ngoài, nếu đã có tấm lòng thì nên xác định rõ mình về vì cái gì của cặp phạm trù danh lợi để có chiến lược rõ ràng, mà không có bất kỳ mắc mớ gì trong tư duy khi muốn trở về đóng góp phần công sức nhỏ của mình với tổ quốc và dân tộc. Cụ thể tôi có thể nói đơn giản như thế này, nếu về vì danh thì nên chấp nhận những gì mà cơ chế đang hiện hành để góp sức với nó tốt hơn. Nếu vì lợi thì cũng nên chấp nhận những gì khó khăn đang dàn trải ra trên bước đường vì lợi. Anh không thể đem so sánh những gì ở xứ người để đem áp dụng vào Việt Nam, vì tại sao cũng với cơ chế ấy, khó khăn ấy nhưng những doanh nhân châu Á, Âu, Mỹ, etc họ lại vẫn đầu tư và thành công ở Việt nam. Trí thức của họ vẫn về giảng dạy ở các trường ở Việt Nam, nhưng người Việt thì không thể? Họ làm được tức họ cũng đã thể hiện không chỉ vì danh - lợi mà họ còn thực hiện được nhiệm vụ chính trị một cách âm thầm, không ai biết và cũng không ai buộc phải giao cho họ. 

Như vậy thì, có nên tiên trách kỷ, hậu trách nhân không? Một câu hỏi mà mỗi công dân Việt ở nước ngoài cần suy nghĩ.

Dấn thân và Vong thân: Có dấn thân mới có vong thân và ngược lại, nếu không có vong thân là biết từ bỏ bản ngã, cái tôi của chính mình hay nói cách khác là từ bỏ mình thì làm sao có dấn thân? Cho nên khi đã có ý nghĩ là sẽ về trả nợ núi sông thì buộc lòng cần suy nghĩ đến cặp phạm trù dấn thân và vong thân. Dĩ nhiên, không ai lại từ bỏ tất cả chính mình để vong thân vì một việc không đi với cặp danh - lợi. Cho nên khi đã nghĩ đến trở về thì phải cần một chút, một phần ba, một nữa, hay nhiều hơn nữa là hai phần ba cho việc dấn thân và vong thân. Ta không thể chỉ nghĩ cho cái riêng mình mà quên cái chung trong cuộc quay về. Vì tất cả những người con Việt hay những doanh nhân, trí thức đang sống và đang làm việc với tổ quốc này họ sống được thì tại sao mình không sống được, một khi mình đã xác định các cặp phạm trù: danh lợi, chung riêng và dấn thân vong thân?

Chung và Riêng: Như đã nói ở phần dấn thân và vong thân, khi đã quyết định làm gì chúng ta không thể tách riêng mình một chỗ được. Theo định nghĩa về tâm thần học thì người bình thường là người biết hòa hợp với cộng đồng về cả tư duy và hành động. Ai đi ra khỏi cộng đồng thì người ấy bất thường. Cộng đồng là cái chung, bản thân ta là cái riêng. Cái chung không có khi không có cái riêng cấu thành, và cái riêng phải theo qui luật của cái chung mà tồn tại và phát triển. Ta không đòi hỏi cái chung phải theo cái riêng, nhưng ta có thể cải tạo cái chung đang lỗi thời, lạc hậu trở thành phù hợp và hiện đại, tại sao không? Liệu ta có thể chỉ nói và trách thì cái chung đang tồn tại những bản ngã lạc hậu có thay đổi được gì, hay ta phải xắn tay áo tham gia vào dòng chảy của chung riêng để cải tạo nó là tốt hơn? Thiết nghĩ điều này đã quá rõ ràng, không cần phải nói nhiều.

Đạo và Đời: Tôi cho rằng không đi tu không có nghĩa là không tu. Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn há chẳng phải là tu đó sao? Đi tu là làm việc truyền lửa, còn không đi tu, nhưng vẫn giữ được khí tiết trong sạch thì cũng làm làm việc dưỡng đạo, có khác gì nhau? Khác nhau là khác ở chỗ người thì đang học đạo, và người đang hành đạo. Nhưng có một vấn đề ở đây cần làm sáng tỏ là, người đi tu là đang đi học và tìm kiếm danh, dù danh đó người đi tu không màng đến. Còn người vẫn sống với đời thì đang tìm kiếm cả hai, nhưng kiếm làm sao giữ được Đạo - con đường đi kiếm tìm danh và lợi - thật thanh cao. Ấy mới thực là hành đạo vậy.

Thế thì, khi đã nghĩ đến trở về, thì nên nghĩ ta đang làm việc của Đạo hay Đời, Danh hay Lợi, Chung hay Riêng và Dấn thân để được Vong thân hay không cần dấn thân và vong thân. Đó là việc mà mỗi người Việt ở nước ngoài cần suy nghĩ. 

Có thể một số bạn bên ngành triết cho rằng có một số cặp phạm trù tôi nghĩ ra không phải là phạm trù, nhưng với tôi, nước lửa, đàn ông đàn bà, ngày đêm, sáng tối, etc... những cặp nhị nguyên này là những cặp phạm trù mà tôi luôn tâm niệm và suy nghĩ về nó cho tất cả mọi sự vật hiện tượng tồn tại quanh tôi. Xin mượn câu nói nổi tiếng của cố Tổng thống John Fitzgerald Kennedy để kết tâm tình này: "Đừng bảo tổ quốc phải làm gì cho ta, mà phải tự hỏi rằng ta đã làm gì cho tổ quốc hôm nay?"

Hy vọng tâm tình này có ích cho các bạn.

Asia Clinic, 11h49', thứ năm, ngày 15/7/2010

Update: Bài đã được đăng trên Tia Sáng. 12h24' ngày 16/7/2010. Nhưng đến 16h54' Tia Sáng rút bài xuống không có lý do nào giải thích với tôi. Nhưng nó vẫn còn lưu trong báo mới dot com.