Ngày đăng: [Tuesday, January 28, 2014]
Bài đọc liên quan:
Việc học là con thuyền đi ngược nước, không tiến ắt phải lùi. Việc học có nhiều cái khó. Nó đòi hỏi người ta phải có sự kiên trì, kỷ luật và một đầu óc tối thiểu phải bình thường. Nhưng học làm sao mà để cho người khác phải bỏ tiền ra cho mình ăn học, thì mới nên học. Đặc biệt, việc du học mà có học bổng thì càng khó hơn. Trong 18 yếu tố mà các trường trung học và đại học của Hoa Kỳ đưa ra để xét tuyển cho học bổng đối với du học sinh thì yếu tố nào cũng có thể tạo ra sự khác biệt cho thí sinh. Nhưng essay - bài luận - là một yếu tố vô cùng quan trọng hầu như tất cả mọi trường, dù, nặng nhẹ khác nhau. Essay cũng là cái mà làm cho thí sinh khó khăn nhất, căng thẳng đến stress mất ăn, mất ngủ để nghĩ ra được ý tưởng viết làm sao tốt nhất. Thế thì, hội đồng xét tuyển nhìn vào bài luận ở yếu tố nào để có ấn tượng với thí sinh, mà cho học bổng?
Đó là sự khác biệt! Sự khác biệt của bài luận nói lên điều gì, và nó nằm ở đâu trong bài luận của một thí sinh?
Văn là người, qua bài luận người đọc sẽ tìm thấy người viết thuộc loại người nào? Thẳng thắng, trung thực?Lắm lời, hay hiệu quả? Loại người có thể làm nghiên cứu hay loại người có thể làm việc thương trường? Loại thông minh hay bình thường? v.v... và v.v... Tại sao?
Đối với những trường danh tiếng, việc đòi hỏi không chỉ một bài luận, mà thậm chí đến 5 bài luận là chuyện bình thường. Trong những bài luận ấy, hội đồng tuyển sinh muốn biết thí sinh trả lời những câu hỏi loại 5Ws: Who - bạn là ai? Where - bạn từ đâu đến? What - bạn là thuộc loại người có thiên hướng, tài năng gì? và How - bạn làm thế nào để thuyết phục hội đồng tuyển sinh? Một số trường còn đặc biệt lưu ý đến When - bạn biết đến chuyện du học và trường mà bạn đang xin học bổng từ khi nào?
Vì mỗi năm, hội đồng tuyển sinh phải bỏ thì giờ vàng bạc ra để đọc hàng ngàn, thậm chí hàng chục ngàn bài luận của thí sinh để tìm ra sự khác biệt. Cho nên, rất mệt mỏi và nhàm chán khi phải lướt qua những câu văn nhàm chán, lập đi, lập lại kiểu: Tôi tên là gì. Tôi từ đâu đến. Tôi đã học những gì ở đâu. Tôi thích trường XYZ vì... tất cả những điều này thể hiện thí sinh kém thông minh, mà đã kém thông minh thì không có sự khác biệt, dù bảng điểm của thí sinh có đẹp bằng vàng mười!
Sự khác biệt cũng được chia làm nhiều cấp độ khác nhau. Ở mức độ nhận thí sinh học thì sự khác biệt phải khác với những thí sinh không được nhận vào học. Ở mức độ cao hơn nữa, đã được nhận vào học, nhưng sự khác biệt phải gây ấn tượng hơn để được nhận học bổng. Trong nhận học bổng còn chia ra nhận bán phần, hay toàn phần, thì sự khác biệt của toàn phần phải là sự khác biệt rất đặc biệt.
Với một bài luận khác biệt với các thí sinh khác thì đòi hỏi phải hội đủ những yếu tố gì?
Thứ nhất, bài luận phải ngắn mà đủ nói lên điều muốn nói để trả lời 5Ws mà tôi đã nói ở trên. Ngắn để chứng tỏ thí sinh có khả năng tư duy tổng hợp và đúc kết một vấn đề phức tạp. Nó chứng minh người viết là người khoa học và thông minh. Ngắn bao nhiêu thì tốt nhất? Phải dưới hoặc bằng 400 từ, không nên quá 400 từ. 200 từ mà nói đủ còn hơn dài mà đủ làm loảng điều ta muốn nói. Vì không ai có thì giờ để xem thí sinh ca cẩm, tả cảnh, tả tình kiểu tiểu thuyết! Các bạn nên hiểu rằng, người Mỹ thực dụng, và họ hiểu viết dài ai cũng có thể viết được, nhưng viết ngắn mà đủ thì không phải ai cũng có khả năng để viết.
Thứ hai, phải trung thực đúng với cái mình có, nhưng lại khác biệt với những thí sinh khác trong cùng một hoàn cảnh. Tôi đã từng tư vấn bài luận về chủ đề Who làm sao để khác biệt cho một bạn trẻ là người Việt. Bạn trẻ này có hoàn cảnh là được sinh ra ở châu Âu, vì ba mẹ gặp nhau và lấy nhau khi là du sinh Đông Âu, sinh bạn ấy ra ở Đông Âu. Bạn trẻ ấy phải học chương trình cấp phổ thông trung học ở Việt nam, trong khi học cấp phổ thông cơ sở ở Đông Âu. Và bạn này đã lấy học bổng toàn phần một đại học danh tiếng Hoa Kỳ, chỉ bằng 200 từ về hoàn cảnh học tập khó khăn sau khi về Việt Nam bằng một đoạn văn về văn hóa ứng xử, và sự kiên trì để thành công rất thực của bạn trẻ này. Dĩ nhiên, bài luận phải thể hiện đúng những gì bạn trẻ này đã thể hiện trong học tập.
Các bạn nên nhớ rằng, không cần phải kể chuyện học hành nhì nhằng, dài dòng như thế nào mới nói ra mình là ai. Ta có thể thông qua hoàn cảnh khó khăn của một người trẻ 14 tuổi thay đổi hoàn cảnh sống, văn hóa sống, khó khăn về ngôn ngữ khi về nước, nhưng vẫn phấn đấu để học giỏi là hội đồng tuyển sinh đủ thấy hết khả năng của thí sinh. Và đó là sự khác biệt trong essay. Việc này không khó cho những du học sinh Việt Nam du học từ lúc còn phổ thông, khi làm bài luận xin học bổng vào đại học.
Và thứ ba cũng là cuối cùng, bất kỳ bài luận nào cũng nên chọn một tình huống khác biệt để vào đề, và trả lời đủ 5Ws càng tốt cho các bạn. Tôi xin đơn cử bài luận quan trọng nhất trong tất cả các bài luận là Who, nói về mình - Personal Statement Essay - mà tôi đã tư vấn cho bạn trẻ đoạt học bổng toàn phần vào Yale University như sau:
"Tôi là một đứa trẻ mang trong tâm hồn hai dòng văn hóa khác biệt. Tôi sinh ra ở Cộng Hòa Séc khi bố mẹ tôi còn là những du học sinh tại đây. Tôi đã là một đứa trẻ sống, suy nghĩ, hành động, nghe, nói, đọc và viết bằng bản ngữ là tiếng Tiệp Khắc cho đến năm tôi học lớp 9. Năm tôi 14 tuổi 9 tháng - năm 2009 - gia đình tôi chuyển về sống ở Việt Nam, vì ba mẹ tôi phải chuyển công tác về lại quê nhà.
"Tôi là một đứa trẻ mang trong tâm hồn hai dòng văn hóa khác biệt. Tôi sinh ra ở Cộng Hòa Séc khi bố mẹ tôi còn là những du học sinh tại đây. Tôi đã là một đứa trẻ sống, suy nghĩ, hành động, nghe, nói, đọc và viết bằng bản ngữ là tiếng Tiệp Khắc cho đến năm tôi học lớp 9. Năm tôi 14 tuổi 9 tháng - năm 2009 - gia đình tôi chuyển về sống ở Việt Nam, vì ba mẹ tôi phải chuyển công tác về lại quê nhà.
Sự bở ngỡ ban đầu khi phải học tiếp tục chương trình trung học phổ thông bằng tiếng Việt, và cung cách đối xử cảm tính của các bạn cùng trang lứa là những khó khăn to lớn mà tôi tưởng chừng như không vượt qua được. Nhưng với những động viên của gia đình, tư duy độc lập tự tin và sự năng động của một đứa trẻ được giáo dục với văn hóa duy lý phương Tây, chúng đã giúp tôi hội nhập với cộng đồng học sinh Việt nam chỉ trong học kỳ đâu tiên năm học mới, và đạt thành quả tốt trong học tập, hoạt động cộng đồng trong 3 năm trung học tại Việt Nam.
Tôi có thể tự tin rằng mình có thể hòa nhập và đủ khả năng học tập cũng như làm việc trong bất kỳ hoàn cảnh khó khăn nào trong tương lai, dù đó là Yale University - một ngôi trường thuộc nhóm Ivy League mà tôi hằng mong ước kể cả trong những giấc mơ!"
Chỉ cần vậy thôi, không dài dòng cũng đủ để cả hội đồng thấy được cái thông minh, khoa học và cả 5Ws mà họ cần biết về bạn một cách khác biệt. Mặc dù không ai dám vỗ ngực xưng tên rằng mình là người viết bài luận nhập học đại học Hoa Kỳ tốt nhất.
Các bạn nên nhớ rằng, mỗi từ trong bài luận của bạn đáng giá 1.000 đô la khi viết nó ra để làm sao Hội đồng xét tuyển phải giật mình vì bạn quá thông minh, quá bất ngờ sao ở trên đời lại có đứa học sinh thông minh như thế này? Và họ phải đọc đi, đọc lại vì sướng khi gặp một đứa trẻ vừa thông minh, vừa có đầu óc sắp xếp các ý tưởng, vừa có tư chất leader trong chỉ một vài trăm từ.
Các bạn nên nhớ rằng, mỗi từ trong bài luận của bạn đáng giá 1.000 đô la khi viết nó ra để làm sao Hội đồng xét tuyển phải giật mình vì bạn quá thông minh, quá bất ngờ sao ở trên đời lại có đứa học sinh thông minh như thế này? Và họ phải đọc đi, đọc lại vì sướng khi gặp một đứa trẻ vừa thông minh, vừa có đầu óc sắp xếp các ý tưởng, vừa có tư chất leader trong chỉ một vài trăm từ.
Mùa tuyển sinh năm nay đã qua đi ở Hoa Kỳ ở các trường danh tiếng, nhưng ở các trường không có deadline nhập học vẫn còn đó, và ngay cả tuyển sinh mùa xuân vẫn còn đang chờ phía trước, thậm chí cả những mùa sau vẫn không quá muộn cho những ai có một ước mơ. Chúc các bạn trẻ thành công trên con thuyền ngược nước.
Tư Gia, cuối Đông Quý Tỵ, đầu Xuân Giáp Ngọ - 17h33' ngày 28/01/2014
0 Nhận xét